Door Esther Barfoot

Wat als we overal ter wereld schoon drinkwater hadden en gewassen konden verbouwen? Zou dat niet geweldig zijn?! Het goede nieuws is: het kan al! Met de nieuwste uitvinding van de Nederlandse kunstenaar Ap Verheggen en ingenieur Peter van Geloven: een machine die van een paar druppels water tientallen liters maakt. Zelfs in een kurkdroge woestijn. 

Kunstenaar Ap Verheggen spreekt met een rauwe, energieke stem. Zijn stembanden bevroren tijdens het filmen van een documentaire op de Noordpool. Tussen 1999 en 2010 reisde hij regelmatig naar de Poolcirkel, het uiterste noorden van Canada en het westen van Groenland om de Inuit te filmen, die – in twee decennia tijd – hun eeuwenoude cultuur volledig opnieuw moesten uitvinden. Omdat het zee-ijs waarop ze van oudsher jaagden, vrijwel was verdwenen. Ze hadden geen andere keuze.

 

In 2009 plaatste Ap ook twee sculpturen met GPS-trackers op een ijsberg in Groenland om het publiek te laten zien hoe snel het klimaat daar aan het veranderen was. Tot dat moment was de communicatie over klimaatverandering vrijwel helemaal wetenschappelijk geweest. Ap wilde het grote publiek bereiken. Op een dag in mei 2009 zag Ap op zijn computer dat de twee trackers in verschillende richtingen dreven. Zijn plaatselijke contacten meldden dat de ijsberg volledig was vergruisd. Die maand was het 20 graden Celsius geweest, in plaats van de gebruikelijke min 20.


Onze plaatselijke contacten meldden dat de ijsberg volledig was vergruisd.

Ap Verheggen

Ap en zijn team besloten niet terug te keren naar de Noordpool. De weersomstandigheden en het ijs waren te verraderlijk geworden. ‘Op een dag vroor de zee helemaal dicht. In een uur tijd.’ Bovedien rijzen ijbergen vaak als steile kliffen uit de zee. Als een groot brok ijs afbreekt en in zee stort, kan dat een tsunami veroorzaken. Ap: “Je kunt maar zo vaak denken dat je doodgaat. Op een gegeven moment is het genoeg geweest.’

 

Buitengewone daden

Maar toch wilde Ap aandacht blijven vragen voor klimaatverandering. ‘Ik wilde het meest extreme doen wat ik kon bedenken. Om mensen te laten zien dat het nog niet te laat is voor actie. En om te laten zien dat wij mensen in staat zijn tot buitengewone daden en dat wij haast moeten maken.’ Hij besloot een gletsjer te creëren in de woestijn: de SunGlacier. De gletsjer zou het water uit de lucht halen en de benodigde energie uit zonnepanelen: een nieuw type autonome gletsjer.


Op een dag vroor de zee helemaal dicht. In een uur tijd.

Ap Verheggen

Die gletsjer is er nog niet. Toen hij ermee aan de slag ging, zochten mensen van over de hele wereld contact met hem: er was grote behoefte aan de mogelijkheid om autonoom water te maken. Ap schrok van de vele verhalen over extreme watertekorten. Hij en zijn vriend Peter van Geloven, een ingenieur, gingen ermee aan de slag, eerst door luchtontvochtigers te upgraden. Maar daarna ontwikkelden ze hun eigen, gloednieuwe technologie, gebaseerd op een stroom ijskoud water die het gecondenseerde water opvangt. ‘Het systeem met de ontvochtigers werkte niet, want het water dat we opvingen, verdampte meteen weer. Met onze koude waterval technologie blijft het water water.’

 

Water geen issue meer

Na 80-90 prototypes presenteren ze deze maand een machine die klein genoeg is om in een flightcase te passen, maar toch in staat is om 20-30 liter water per dag te produceren, bij temperaturen variërend van zo’n 10 tot 50 graden Celsius(!). Onderweg hebben Ap en Peter ook een gesloten kringloop ontwikkeld die het mogelijk maakt om gewassen te kweken in een gesloten ruimte, met autonoom gecreëerd water. ‘Planten verdampen 90% van het water dat ze opnemen. In de gesloten kringloop konden wij dit water opnieuw aan de lucht onttrekken en het opnieuw te gebruiken, enzovoort. Dan hoef je zelf nog maar heel weinig water toe te voegen. Dat maakt het mogelijk om overal ter wereld gewassen te verbouwen, want water is geen issue meer.’

 


We hebben juist deze cross-over nodig tussen kunst en wetenschap om tot de radicale vernieuwingen te komen die nodig zijn.

Ap Verheggen

Op dit moment ontwikkelen Ap en Peter ook een machine die honderden liters water per dag maakt. Deze machine maakt deel uit van het Nederlandse paviljoen op de Dubai Expo dit najaar. ‘Het water dat de machine creëert, maakt een regenbui die een half jaar lang valt. En dat midden in een woestijn.’ Een andere droom van Ap is een watermaker in een rugzak, zodat mensen die lange afstanden afleggen nooit meer afhankelijk zijn van de hoeveelheid water die ze onderweg tegenkomen.

 

Wetenschappers & kunstenaars

Ap en Peter hebben het grootste deel van hun werk zelf gefinancierd. Ap: ‘Als we een subsidie aanvragen horen we vaak: “Jullie zijn kunstenaars. Wij investeren alleen in wetenschap.” Of: “Jullie zijn wetenschappers. Wij steunen alleen de kunsten.” Terwijl we juist deze cross-over tussen kunst en wetenschap nodig hebben om tot de radicale vernieuwingen te komen die nodig zijn.’ In Da Vinci’s tijd waren kunst en wetenschap hetzelfde, zegt Ap. We maken een fout door die twee te scheiden, vindt hij.


Om een subsidie te krijgen, moet je aangeven welk eindresultaat je verwacht. Het zet een rem op je creativiteit.

Ap Verheggen

‘We hebben wetenschappers nodig voor hun technologische kennis. En kunstenaars om alle patronen te doorbreken. In de wetenschap is het gebruikelijk om eerst literatuuronderzoek te doen voordat je met je eigen onderzoek begint. Op die manier is de wetenschapper al onderbewust een grens aan het creëren, die bestaat uit alles wat anderen al hebben gezien gezien en gedaan en daarbinnen moet het onderzoek moet plaatsvinden. De grenzen van een kunstenaar: dat is het universum.’

 

Geen rem op de voorsprong

Aanvankelijk was Ap teleurgesteld als ze afgewezen werden voor een subsidie. ‘Maar toen realiseerde ik me: om subsidie te krijgen, moet je aangeven welk eindresultaat je verwacht. Als je dan besluit een totaal andere kant op wilt, kan dat niet meer. Het zet een rem op je voorsprong.’


We moeten als samenleving echt interdisciplinair zaken koppelen en tijd maken om te ontwikkelen en ontdekken. ‘Een fout of een mislukking, is ook een resultaat. Mensen noemen je dan misschien een loser, maar dat ben je niet. Jij bent dan degene die dat ene al heeft geprobeerd. Daar zit veel waarde in.’

 

Ap hoopt dat de wetenschappers zijn watermachine nu verder oppakken. ‘Het zou geweldig zijn als ze het nu optimaliseren en er een massaproduct van kunnen maken. Ik ga nu verder werken aan mijn woestijn-gletsjer.’

 

Ap’s film IceBerg Riders is hier te vinden.

www.sunglacier.com

www.apverheggen.com


Het hele systeem rebooten

Een belangrijk punt voor Ap waar hij zeker mee door zal gaan, is het betrekken van jonge mensen bij zijn werk. ‘In de afgelopen 10 jaar heb ik altijd veel colleges gegeven aan studenten om te laten zien dat de huidige stand van de technologie niet voldoende is om toekomstige problemen het hoofd te bieden.  Ik geef les aan universiteiten over de hele wereld en doe allerlei field labs met de studenten. Dat is voor mij essentieel. Jonge mensen zijn de toekomst. Zij moeten op een andere manier denken over toekomst, duurzaamheid, innovatie. Zij moeten het hele systeem rebooten.’

 

In september lanceert Ap samen met de Nederlandse songwriter/zanger Janieck Devy het nummer “HERO” om de jeugd te inspireren om ook zelf op zoek te gaan naar oplossingen. Ap: ‘Er is een positieve toekomst voor iedereen, maar daarvoor moeten we wel snel aan de slag gaan.’