Ik kwam het inzicht tegen in ‘Het tij keren’, een boek uit 2019 van schrijver en filosoof Joke J. Hermsen over de inspirerende politiek en economisch denkers Rosa Luxemburg (ja, beter bekend als Rode Rosa) en Hannah Arendt. Twee vrouwen die aan het begin van de 20ste eeuw al analyses schreven over de uitwassen van het kapitalisme en het individualisme, die spot on zijn. Ze zouden in het nu geschreven kunnen zijn.

Het gaat me om het inzicht van Rosa Luxemburg: ‘Het KAPITALISME HEEFT ALTIJD IETS VAN BUITEN ZICHZELF NODIG voor zijn eigen groei (en dus voor zijn eigen voortbestaan).’

Dit zien we bijvoorbeeld in de documentaire ‘Deep Rising’ die De Groene Amsterdammer deze maand gratis ter beschikking stelt aan haar leden. Deze docu gaat over mijnbouw op de oceaanbodem. De tekst daarbij luidt: ‘Om de groene economie van energie te voorzien, wordt onontgonnen gebied aangehoord: de diepzee. […] ‘Deep Rising’ van Matthieu Rytz stelt ons de prangende vraag: gaan we nu het laatste stuk planeet ontginnen dat we nog niet hebben aangeraakt?’

Ja, dat gaan we dus. Want het kapitalisme zoekt altijd NIEUWE ‘VELDEN’ OM TE EXPLOITEREN. Dit zien we de afgelopen jaren met de verdeling van de Noordpool onder ’the Arctic Five’. Maar ook bijvoorbeeld met fracking, het winnen van schaliegas en schalieolie uit de diepe ondergrond. Maar ook natuurlijk de eindeloze roofbouw op onze oerwouden en kustgebieden wereldwijd.

Maar ook het kolonialisme (historisch en hedendaags) kun je in dit licht zien. En ook hele andere vormen van nieuw te ontginnen ‘gebieden’, zoals onze internetdata en privacygegevens die worden verzameld en verkocht. De zorg voor onze ouderen en kinderen die we inkopen bij marktpartijen (vroeger was dit iets wat de gemeenschap voor elkaar oppakte). Het menselijke lichaam dat op alle mogelijke manieren commercieel gebied is. Maar zelfs ook ons activisme. Denk bijvoorbeeld aan de annexatie van de regenboogvlag door het bedrijfsleven (pinkwashing).

En ga zo maar door. KAPITALISME HEEFT ALTIJD IETS VAN BUITEN ZICHZELF NODIG. Je gaat het pas zien – nog beter zien – als je het doorhebt. En het stopt niet vanzelf.