Riep Time in 2011 de demonstrant uit tot persoon van het jaar, de aaneenschakeling van protestacties van de afgelopen maanden – Turkije, Brazilië, Thailand, Bosnië en Oekraïne – laat zien dat het protest nog net zo alom tegenwoordig is als toen. De grond beweegt onder onze voeten. De enorme vraagstukken die voor ons liggen, zijn niet op te lossen vanuit de bestaande ordening. De vraag wordt steeds prangender: Doe je mee? Hoor jij het geroffel op de pannen? Ruik je de brandende autobanden? En, blijf je binnen of kom je op straat?
Die oproep klinkt ook in het independent tijdschriftenschrap. Kletter! Een projectiel suist langs je hoofd. Het is Adbusters, een tijdschrift als een steen door je ruit. Een 30 pagina’s tellend free jazz pamflet van foto’s van massaconsumptie, natuurschade, fiere activisten of juist demonstranten die tegen het trottoir worden gedrukt. Afgewisseld met teksten als ‘World War IV is begin fought right now in your head. Everything’s fine, keep shopping’.
Stenen gooien The Outpost gooit geen stenen. Terwijl het blad afkomstig is uit een werelddeel dat we stereotiep associëren met deze vorm van verzet, zoekt The Outpostjuist naar de oplossing. Het blad is kristalhelder over de corruptie, het geweld en de ‘verslavende onverdraagzaamheid’ in dit werelddeel, maar zoekt te midden daarvan de inspirerende verhalen en kansen ‘for a new Arab world’. Het registreert nauwgezet wie de veranderaars zijn: de bloggers, de advocaten, de uitvinders en de activisten. Het is een ‘magazine of possibilities’. Zet aan tot actie in het Midden-Oosten en in de slipstream ook de rest van de wereld.
En er zijn er meer. Het Canadese The Alpine Review (‘A compendium of ideas for a world in transition’) en het Deense Scenario proberen een glimp op te vangen van de nieuwe wereld en de roadmap naar de toekomst te ontdekken. Tijdschrift en blog Kosovo 2.0 richt zich juist op het hier en nu. Ze breekt muren van stilzwijgen open. Maakt taboes bespreekbaar en helpt jonge Kosovaren hun eigen identiteit te ontwikkelen en de Kosovaarse samenleving zelfbewuster en toleranter te maken.
Ontluikende seksualiteit Dat dit broodnodig is, blijkt bij de lancering van het tweede nummer, dat als thema ‘Seks’ heeft. De onbevangen artikelen over ontluikende seksualiteit, de kunst van het versieren en LBG-rechten, ontlokken een boze reactie bij een groep radicale Moslims, die op het lanceringsfeest in een jongerencentrum in Pristina de boel kort en klein slaan en ook een redacteur molesteren. Ook een recent artikel op het blog Kosovo 2.0 over de seksistische opmerkingen die vrouwen dagelijks op straat te verduren hebben en de haatdragende reacties op deze post, laten zien dat het maken van dit magazine en blog elke dag weer een gedurfde onderneming is. Het zelfbewustzijn en lef van de makers inspireren lezers wereldwijd.
Keep shopping Tegenover deze strijdvaardige bladen die zo betrokken zijn bij maatschappelijk vraagstukken, staan ook tal van independent magazines die hier helemaal niet mee bezig lijken te zijn. Ze verdiepen zich in bijzondere interieurs, kunstzinnige fotografie, afwijkende mode, fictieve verhalen, quality time met familie en vrienden, allerhande passies en hobbies. Thema’s die tegenover de activistische bladen wellicht niemendallerig lijken. De afdeling ‘Keep shopping’ zou Adbusters ze misschien noemen. Deze bladen dromen weg in andere werelden, lijken zich niet druk te maken over het hier en nu. Tóch hebben deze magazines diepere gronden, dan ze op het eerste gezicht doen vermoeden.
Ook zij wenden zich af van de huidige wereld. Niet om passief afgewend te blijven zitten, maar om nieuwe werelden te scheppen. Niet door regeringen omver te werpen, maar door vorm geven aan een alternatief. Soms vanuit een utopisch perspectief. Zij dromen de dromen die voor het scheppen uitgaan. In veel gevallen maken deze magazines hun lezerspubliek groot en de wereld klein; veel aandacht is er voor persoonlijkheid, het menszijn, bewust leven in een ingewikkelde wereld, verantwoordelijkheid voor eigen handelen, een integere leefstijl.
Betekenisvolle momenten Het magazine Kinfolknoemt zichzelf een ‘blueprint for a balanced, intentional lifestyle’. Het vierde nummer is ‘A guide for small gatherings’ en gaat over genieten van goed eten met kleine groepen familie en vrienden. Nummer tien heet ‘All things that get better with time’, en beschrijft de rijping van vriendschappen, familietradities, een goede kaas of wijn. De verstilde, serene vormgeving van het magazine sluit aan bij de slow living-themathiek. Weg van de ratrace, van de oppervlakkigheid, van de hype. Terug naar waarachtige aandacht voor onszelf en onze geliefden, goed leven en betekenisvolle momenten.
Die betekenisvolle momenten (‘Those moments in life when we experience, if only for a second, something that utterly inspires us’) wil Another Escape ‘aftappen en bottelen’ in haar magazine, zodat anderen zich aan deze inspiratie kunnen laven. Het blad interviewt en schrijft over individuen ‘enthralled by their own lifestyle’: een ‘urban forager’ (die bessen en kruiden verzamelt in de stad) of een bijenhouder die bijen houdt op zijn dakterras te midden van de Londense hoogbouw. De verhalen dienen als ‘fuel for our own inspiration’ om de lezer te stimuleren zijn eigen inspiratie om te zetten in creativiteit.
Slow travel De behoefte aan waarachtige aandacht brengt ook steeds meer slow travel bladen voort, die steeds langzamer en bewuster gaan reizen. Ontstonden er vanaf 2011 steeds meer reisbladen die zich richten op één stad: Boat magazine, We are here en Local Quaterly. Het Duitse Flaneur dat in 2013 begon, bezoekt in ieder nummer nog maar één straat. Andere magazines gaan helemaal op in één passie of hobby. Rouleur, The Ride, The bone shaker en Soigneur zijn poëtische bladen met rijke illustraties en essays over de beleving van fietsen. The Green Soccer Journal is een kunstzinnig voetbalblad.
Veel van deze indies kiezen voor een esthetiek, die afwijkt van die van de mainstream media. Ze stellen andere normen voor schoonheid; en lelijkheid wordt gevierd. Put an egg on it viert het plezier in koken, maar verzet zich tegen de geïdealiseerde gerechten uit de mainstream foodmagazines; met foto’s van rommelige keukens, vieze vaat en close-ups van sardientjes in blik. Op het groene papier, waarop het blad gedrukt is, zien gerechten er sowieso minder lekker uit. Foodmagazine Lucky Peach van New Yorkse topchef David Chang gaat zich te buiten aan illustraties van rottend eten, foto’s van beschimmelde gerechten en zombies die het vlees van hun slachtoffers scheuren. De woningen in Apartamento zien er veel stoffiger en meer bewoond uit dan in de meeste andere woonbladen. Fotomagazine Toiletpaper zet een mond vol knakworsten, een coke snuivende eekhoorn of billen versierd met wasknijpers op de cover.
Antidote to lazy journalism Escapisme en activisme kunnen zelfs zo dicht tegen elkaar aanliggen dat sommige bladen verschuiven van standpunt. Met de tagline ‘Antidote to lazy journalism’, profileerde Boat magazine zich in 2011 als activistisch slow journalism magazine. Op het moment dat een stad – die in het nieuws was geweest – uit de headlines was weggezakt, huurde de redactie er gedurende drie weken een huis om de andere kant van het verhaal te laten zien. Sarajevo, Detroit, Londen en Athene passeerden op die manier de revue. Inmiddels noemt het magazine zichzelf een reismagazine – eerder escapistisch – maar de aanpak is nog dezelfde. In het meest recente nummer over Kyoto: de sushi en de geisha’s, maar ook daklozen en daten in het hedendaags Japan.
Compromisloos Maar de daad van een independent magazine maken, is op zich al activistisch. Achter bladen zoals The Outpost, Kosovo 2.0, Kinfolk of Another Escape geen grote uitgeverijen. Het zijn kleine bladenmakers – van huis uit bloggers, journalisten, vormgevers of kunstenaars – die een tijdschrift zijn gaan maken, omdat ze hun verhaal compromisloos willen delen met een groep betrokken lezers. Vaak met betaalde banen overdag en in de vrije uren aan de slag met een blad dat voldoet aan hùn ideaal.
Ze passen zich niet aan aan de bestaande orde, omzeilen de uitgeverij als gatekeeper. Door o.a. crowdfunding kunnen zij hun bladen financieren, maar de grote distributeurs zijn voor de onafhankelijke bladenmakers te duur. Veel bladenmakers doen de wereldwijde verzending zelf. Hun huiskamers wekenlang volgestouwd met dozen. Peter Bilak, van het magazine Works that work (over design dat werkt) ontwikkelde een eigen distributiemodel, dat hij social distribution heeft genoemd. Lezers kunnen een voorraad bladen voor de helft van de prijs bij hem ophalen op kantoor of één van de andere drie hubs (Londen, Berlijn en New York) en tegen een meerwaarde verkopen aan geïnteresseerde boekwinkels of vriendenclubs in eigen stad of land. Op die manier zijn alle 6000 exemplaren van de eerste twee nummers verkocht.
De zelfstandige bladenmakers spelen volgens hun eigen regels. Ze maken nichebladen, gericht op wereldwijde nichemarkten. Ze hoeven geen grote oplage te kennen om bestaansrecht of commerciële waarde te hebben. Een blad met een piepkleine oplage van 4000 kan in gespecialiseerde tijdschriftenwinkels in Parijs, Tokyo, Amsterdam én op internet gericht worden verkocht. Potentiële lezers komen de magazines op het spoor via blogs van een groeiende groep ‘magazine watchers’. En door rond te neuzen in de gespecialiseerde webshops, zoals Athenaeum, Stack of MagCulture. In Nederland is Athenaeum Nieuwscentrum het enige fysieke verkooppunt gespecialiseerd in ‘independent magazines’.
Buiten de gevestigde orde Enkele jaren geleden dachten we: ‘Print is dead’. Nu zien we bijna wekelijks nieuwe ‘independent magazines’ op de markt komen, magazines die kiezen voor een ander, onafhankelijk geluid. En of ze kiezen voor een activistische of een escapistische aanpak, of ze ageren tegen onverdraagzaamheid en geweld of tegen de eenzijdigheid van de mainstream media, ze stappen buiten de gevestigde orde en dat is hoe dan ook een vorm van protest.
